مطالعه پوشش گیاهی رودرال حاشیه جاده (مطالعه موردی مسیر جویبار- بهنمیر)

چکیده پوشش گیاهان حریم جاده به عنوان یک اکوسیستم شناخته شده است. خصوصیات پوشش گیاهی این ناحیه دائماً تحت تأثیر تنش های ناشی از عملیات راهسازی و فعالیت های پس از آن قرار دارد. به مجموعه ای از گیاهان خودروی که در حریم جاده می رویند پوشش «رودرال» کنار جاده گفته می شود. حریم جاده زیستگاهی برای گروه کثیری از گیاهان خودروی شده است. تنوع گونه ای، درصد تاج پوشش، فراوانی، فلور و سایر خصوصیات گیاهی موجود در این ناحیه نسبت به سایر اراضی متفاوت است. شرایط فیزیوگرافی، عملیات راهداری، اتومبیل ها، ترکیب، بافت و ساختمان خاک باعث شده تا اکوسیستم کنار جاده از سایر اکوسیستم ها مجزا باشد. خصوصیات پوشش گیاهی در هر منطقه، از الگوی مشخص و ثابتی پیروی می کند که بیانگر نحوه تعامل اجزای آن اکوسیستم و انعکاسی از شرایط غالب محیطی آن منطقه است. اکوسیستم حریم جاده در اثر دخالت انسان و تغییر محیط های بکر و طبیعی ایجاد شده است. بنابراین ساختار و زیر بنای تحولات و تغییرات موجود در این حریم نسبت به اراضی طبیعی همجوار بسیار متفاوت است. از اینرو؛ پژوهش حاضر با هدف بررسی پوشش گیاهی رودرال کنار جاده، به تشریح خصوصیات پوشش گیاهی و نحوه مدیریت آن در حریم جاده جویبار به بهنمیر؛ پرداخته است. به این منظور، پس از تعیین ناحیه مورد مطالعه، با استقرار ترانسکت به روش سیستماتیک–تصادفی و همچنین استقرار پلات های تصادفی در حریم جاده مذکور داده های اولیه مورد نیاز جمع آوری گردید. پارامترهای گیاهی نظیر فراوانی، تاج پوشش، تنوع، تولید و ظرفیت برآورد گشت. جهت تعیین نحوه مدیریت، از روش تحقیق کیفی به بررسی قوانین و مقررات مربوط و همچنین از روش نمونه گیری هدفمند از دام داران بهره بردار در حریم جاده مصاحبه به عمل آمد. نتایج نشان داد که؛ در منطقه مورد مطالعه30 خانواده و 75 گونه وجود دارد. تیره gramineae با 25 گونه گیاهی نسبت به سایر تیره‏ها سهم بیشتری در فلور منطقه دارند و تروفیت‏ها با 3/45 درصد، بیشترین سهم را از طیف زیستی منطقه را تشکیل می دهند. از 75 گونه‏ گیاهی موجود در منطقه 3/53 درصد از گونه‏ها یکساله می باشند. وزن علوفه خشک قابل دسترس دام با احتساب حدبهره برداری مجاز 1470کیلوگرم در هکتار است. تعداد دام مجاز در روز برابر 490 واحد دام در هکتار است. نتایج نشان دهنده تنوع زیستی بالا در پوشش گیاهی حریم جاده می باشد. بررسی نحوه مدیریت بر حریم راه نشان داد که؛ به علت کم بودن متن قانون در موضوع و محتوی، به روز نبودن قوانین، تعدد مراجع در صدور و توزیع غیرتخصصی اعمال مدیریت، پوشش گیاهی حریم جاده از مدیریت مناسبی برخوردار نمی باشد. همچنین دام داران محلی سهم قابل توجهی از علوفه مورد نیاز دام خود را بدون رعایت اصول بهره برداری و نظارت سازمان های ذیربط، از این ناحیه تأمین می کنند.